یادداشت/ اندر حکایت خشکسالی….

خشکسالی سال  های اخیر اجازه ورود ابرها یا بارش را در سرزمین ما نمی  دهند.
هر چند تغییرات آب و هوایی که ناشی از گرم شدن زمین است آثار خود را در کشورهای مختلف گذاشته و ایران گرم  ترین سال فصلی را در حال سپری کردن است اما این توهم که کشورهای پیشرفته از جمله آمریکا می  توانند در نزول یا عدم نزول باران مؤثر باشند بیشتر ناشی از بزرگنمایی دانش و تکنولوژی است و یا ترس از دشمنی  های چند و چون که در طول ۴۴ سال گذشته بر ایران تحمیل شده است.
اگر اروپائیان و آمریکائی  ها به چنین تکنولوژی رسیده  اند چرا در کشورهای آنها هم رویداد خشکسالی رسانه  ای می  شود. در سال گذشته کالیفرنیا با آنچنان خشکالی مواجه شد که در کنار مزرعه  ای تابلویی با این گفته نصب شد «No water, Nojub» [نه آب است و نه شغل است] درست به خاطر دارم در سال ۱۳۴۶ که فارغ  التحصیل از دبیرستان شدم به همراه دوستی دیرین برای تماشای فیلم هندی «راهنما» به سینماپارس رفتیم. کلیت موضوع آن فیلم درخصوص خشکسالی  های ممتدی بود که مردم آن سرزمین، حتی آبی برای خوردن هم نداشتند و همه دست به دامان پیری شدند که مرادشان بود و با دعای آن راهنما و مرشد بعد از سالیانی باران بارید.
ایران ما عمدتا در طول تاریخ کم  باران بوده است به طوری که در بعضی از کتیبه  ها به جای مانده از دوران شاهان هخامنشی یکی از دعاها این بوده که اهورا مزدا سرزمین ما را از خشکسالی مصون دارد.
تاریخ صد ساله هواشناسی ایران هم خشکسالی  هایی را به یاد دارد اما مهمترین آن را می  توان در دیوان سعدی شاعر بزرگ ایران یافت که به زیبائی و هنرمندانه در قرن هفتم خشکسالی دمشق را به تصویر کشیده است که بعضی ابیات آن را نقل می  کنم تا روشن شود که خشکسالی در آن زمان چگونه رخ داده است.
«یکی خشکسالی شد اندر دمشق
که یاران فراموش کردند عشق
چنان آسمان بر زمین شد بخیل
که لب تر نکردند زرع و نخیل
نجوشید سرچشمه  های قدیم
نماند آب، جز آب چشم یتیم
نبودی به جز آه پیره  زنی
اگر بر شدی دودی از روزنی
چو درویش، بی  رنگ دیدم درخت
قوی بازوان سست و درمانده سخت
نه در کوه سبزی نه در باغ شخ
ملخ بوستان خورد و مردم ملخ…»
کافی است به توصیف شرایط خشکسالی آن زمان و سختی  های ناشی از آن توجه کنیم و خشکسالی  ها را امری طبیعی بدانیم.
هرچند تغییرات آب و هوایی در برهم زدن قوانین طبیعت بی  تأثیر نیستند و این رویداد در وضعیت کل جهان تأثیرگذار است لیکن جنگ آب چند سالی است شروع شده و دامن آسیا و آفریقا را گرفته است. ترکیه بر سرچشمه  های رودهای فرات و دجله سد بنا کرده اخیرا سدهایی که بر سر چشمه  های رود نیل زده شده دعواهایی بین چند کشور آفریقایی را دامن زده است. اختلافات ایران و افغانستان بر سر سهمیه آب هیرمند هم در سالهای اخیر رسانه  ای شده است.
با افزایش جمعیت در جهان و به ویژه در ایران و رشد صنایع و توسعه کشاورزی آب  های جاری و منابع زیرزمینی هم پاسخگوی نیازها نیستند. مسیر زندگی انسان امروزی زنجیره قانونمندی طبیعت را دستخوش تغییرات کرده است.
آب بهداشتی خوراکی که با هزینه و زحمات زیاد تهیه و به داخل خانه ها و سایر اماکن فرستاده می  شود به مصرف حیاط  شویی، ماشین  شویی، آبیاری باغچه  ها و بعضا کارگاه  های تولیدی هم می  رسد که در آینده  ای نه چندان دور کمبود آن فاجعه  آفرین خواهد بود. پس تا دیر نشده می  باید در سیستم لوله  کشی و آبرسانی به اماکن شهری و روستایی تغییراتی ایجاد شود تا مصرف آب بهداشتی فقط برای خوردن و پخت غذا باشد حتی اگر آب شیرین شده از ساحل خلیج فارس یا دریای خزر برسد که هزینه تأمین آن بسیار زیاد است.
ما می  باید با فرهنگ  سازی و روشن ساختن اهمیت آب و کمبود آن افکار عمومی مردم را به سمت صرفه  جویی و بهینه مصرف کردن آب سوق دهیم. کاری که تاکنون ادارات آب و فاضلاب انجام نداده  اند.
سیستم آبیاری قطره  ای در کشاورزی و باغداری نیز می  تواند تا حدودی از مصرف آبیاری غرقابی بکاهد. ذخیره  سازی آب از طریق گسترش آبخیزداری نیز بی  تأثیر در جبران کمبود آب نیست. شبکه  های دیرینه سال، لوله  های پوسیده زیرزمینی که هرزروی بالای ۱۵ درصد دارند می  باید اصلاح و ترمیم شوند اگر مسئولان گوش شنوایی داشته باشند
والسلام
محمد عسلی
انتهای پیام/